Để nói một lời tạ lỗi và một lời cảm ơn đến một ai đó trong đời mình, ông sẽ chọn ai? Vì sao?

Xin tạ lỗi cùng quê hương vì phải bỏ đất nước ra đi sinh sống tại thị trấn Giữa Đàng (Midway City). Xin cảm ơn những ai còn hát nhạc Phạm Duy.

Nhạc sĩ Phạm Duy ký tặng bạn bè nhân ngày sinh nhật tổ chức năm 2011. Ảnh: TL

Xin mang ơn tất cả những người tình tóc xanh, tóc vàng, tóc đỏ... và tóc trắng.

Ông có nuối tiếc vì còn chưa làm xong một điều gì đó cho thế hệ sau của người Việt?

Tôi sẽ không có gì để nuối tiếc cho tôi, vì tôi đã làm xong công việc ca hát của tôi rồi. Tôi khởi sự cuộc đời hát rong bằng dân ca kháng chiến và sẽ kết thúc sự nghiệp bằng Kiều.

Xin ông cho biết thêm về quan điểm của mình đối với các nhạc sĩ thế hệ cùng lứa như Văn Cao, Lê Thương, Nguyễn Văn Tý, Nguyễn Văn Thương?

Tôi có kỷ niệm riêng với từng người và lúc nào cũng thấy trong lòng rưng rưng muốn khóc khi nhớ tới các bạn vong niên đó. Tôi chỉ có cách hay nhất để gặp lại họ, là vinh danh công trình đóng góp của họ vào nhạc sử Việt Nam trong loạt bài trên internet. Tôi ước mong anh em đọc được những bài viết của tôi...

Trong suốt thời gian ở hải ngoại, ông không ngừng theo dõi và nghiên cứu nền âm nhạc trong nước. Xin nhạc sĩ cho biết ông tìm thấy được một hứa hẹn nào cho âm nhạc Việt Nam trong lớp nhạc sĩ và sáng tác trong nước từ sau năm 1975 đến nay. Với cả hai câu trả lời có và không, xin nhạc sĩ nói rõ quan điểm của mình?

Tuy theo dõi và nghiên cứu nền âm nhạc trong nước để soạn những chương trình âm nhạc cho vài đài phát thanh, nhưng tôi thấy việc làm của tôi còn thiếu sót vì lẽ giản dị là tôi không sống thường xuyên ở trong nước. Xin trả lời một cách rất phiến diện và rất vắn tắt là: nhạc sau 1975 thiếu những hứng khởi của nhạc thời 1940 – 1950 hay những suy tư của nhạc thời 1960 – 1970. Tôi xin lỗi nếu nhận định này chưa đúng với thực tại.

Thưa nhạc sĩ, giả dụ ông đã không ra đi, ở lại trong nước và tiếp tục cuộc đời nghệ thuật của mình sau 1975 thì liệu các sáng tác của ông có ra đời nhiều hơn hiện nay không? Tư tưởng sáng tác của ông có gì khác biệt? Hay chỉ có môi trường sống hiện nay mới là lý tưởng cho ông hoạt động nghệ thuật?

Ở đâu và lúc nào cũng thế, không có sự thay đổi trong lý tưởng của đời tôi là: chỉ muốn đóng vai trò một ca nhân tầm thường hay vĩ đại của âm nhạc Việt Nam trong nhiều thuở.

Nếu có một phép lạ nào đó cho ông trở lại từ đầu với những tháng ngày kháng chiến chống Pháp, ông sẽ hành động sau đó như đã từng làm hay khác đi? Ông có bao giờ hối hận về những điều mình đã làm – ca khúc Bên cầu biên giớichẳng hạn, có phải là chất chứa sự ray rứt giữa các chọn lựa với một chút hối hận, luyến tiếc?

Nếu có một bà phù thuỷ đẹp đẽ hay xấu xí nào bắt tôi phải đóng lại cuốn phim ấy thì tôi cũng sẽ hành động như thời xưa mà thôi, nghĩa là vẫn đem thể xác đi theo cuộc chiến với những anh hùng ca nơi chiến khu Việt Bắc và vẫn giữ được hồn mình với bản tình ca Bên cầu biên giới. Có gì ghê gớm đâu mà phải hối hận hay luyến tiếc?

Chỉ là một nghệ sĩ – vâng, chỉ có vậy thôi – thậm chí chỉ là một kẻ hát rong, nhưng ông có cảm thấy mình quá nặng nợ với dân tộc và đất nước Việt Nam, vượt quá vai trò của một nghệ sĩ bình thường không? Điều gì đã đưa đẩy ông đến tư thế này từ mấy thập niên qua?

Thành thực mà nói, tôi không có thì giờ để đặt tâm trí vào việc xét xem tôi nợ ai và ai nợ tôi trên cõi đời này – ngoại trừ việc tôi còn nợ bao nhiêu tiền nhà băng để mua căn nhà đang ở – và lại càng không hề nuôi cao vọng vượt qua vai trò một nghệ sĩ bình thường – tôi đã chẳng luôn luôn chỉ nhận mình là kẻ hát rong đó sao? Điều đưa đẩy tôi đến tư thế mà anh nhìn thấy có lẽ cũng rất giản dị: tôi là người mang bệnh workaholic, bệnh mê làm việc – “tham công tiếc việc”, nói theo người Việt Nam mình!

Nếu được chọn một ca khúc duy nhất đại diện cho con người và cuộc đời sáng tác của mình để khắc vào bia đá cho thế hệ sau, ông sẽ chọn ca khúc nào? Vì sao? (Nếu được, xin cho một vài phân tích chi tiết).

Anh bạn trẻ tuổi của tôi ơi, âm nhạc chỉ cần được nghe thấy rồi quên đi mà không cần phải khắc đá đâu!

Giả sử nhặt ra hình tượng người phụ nữ từ một ca khúc bất kỳ nào đó của các tác giả Việt Nam (trong mọi thời kỳ), rất dễ nhận thấy sự khác biệt với hình tượng người phụ nữ trong các ca khúc của ông: người phụ nữ tự do hơn, thơ thới hơn và đôi khi quyến rũ đầy nhục cảm nhưng lại rất thăng hoa. Đây có phải là tư tưởng sáng tác có chủ đích từ đầu của ông? Xin ông nói thêm về hình tượng người phụ nữ trong các tác phẩm của mình.

Xưa rày, tôi vẫn cho rằng người đàn bà đẻ ra cuộc đời, đẻ ra vĩ nhân... cho nên trước khi xưng tụng vĩ nhân hay cuộc sống, chúng ta hãy xưng tụng Mẹ. Trong tân nhạc Việt Nam, có lẽ tôi là người đầu tiên và bền bỉ đưa ra những huyền thoại về Mẹ:Bà mẹ quê, Bà mẹ Gio Linh, Bà mẹ phù sa, Một mẹ trăm con, Mẹ Việt Nam, Ru mẹ, Lời ru bú mớm nâng niu, Mẹ Maria, Mẹ Quán Thế Âm, Mẹ năm 2000 vân vân... Trong cuộc đời có nhiều cuộc tình lang chạ, đối với những người tình, nhiều khi tôi chỉ muốn xưng con với các bà, các cô ấy thôi!

Ông có là một người cô đơn bởi chính tài năng và chính kiến của mình?

Tôi không bao giờ cô đơn, chứng cớ là anh đang tìm đến tôi bằng những câu hỏi này! Chứng cớ khác nữa về sự không cô đơn là năm nay, vào tuổi 76, tôi vẫn còn được mời đi hát ở nhiều nơi trên thế giới.

TUẤN KHANH (THỰC HIỆN, 1996)