-
-
-
{{item.Color.Name}}
- {{item.Name}}
Nguyễn Mỹ Anh Kim |
“Nước Nam ta mai sau này, hay dở cũng ở như chữ Quốc ngữ”. * Nguyễn Văn Vĩnh |
Vào giữa thế kỷ 17, các giáo sỹ phương Tây (4) đã xâm nhập vào Việt Nam với mục đích truyền giáo. Nhờ sự có mặt của họ, nên họ cũng chính là những người đã nhận thức và xác định sự bất hợp lý trong cuộc sống văn hóa của cộng đồng người Việt khi chứng kiến: vì sao người Việt nói một kiểu và lại viết một kiểu? Từ thực tiễn này, các giáo sỹ đã nghĩ đến việc để thuận lợi cho giao tiếp giữa họ và người dân bản xứ, để giúp cho việc truyền giáo có hiệu quả, họ đã tìm cách phiên âm tiếng nói của người dân bản xứ (người Việt) và ghi lại bằng ký tự theo chữ cái Latin (a, b, c,…) và rồi từ đây đã hình thành chữ Việt như hiện nay chúng ta đang sử dụng. |
![]() Nguyễn Văn Vĩnh (bìa phải), cùng Phạm Duy Tốn, Phạm Quỳnh tại Paris năm 1922. |
Ngày đầu tiên, tại Hội quán Trí tri ở 47 phố Hàng Quạt, Nguyễn Văn Vĩnh đã thuyết trình nguyên văn như sau:
“Ở thế–dan này, xem trong các nước, phàm nước nào đã gọi là nước văn–minh, là cũng có văn–chương riêng cả, tiếng nói thế nào, chữ viết như thế. Mà cái văn–minh người ta cũng ở đó mà ra, vì chữ có là ảnh tiếng nói thì mới dùng để chuyền sự hay đi trong nước ai ai đều học được cả. Cách chuyền tư–tưởng đi có hai cách: một là lấy miệng mà nói, thì chỉ ai đứng nghe nói thì nghe được mà thôi, mà nói xong nhời nói có nhẽ quên đi được. Một cách nữa là nghĩ điều gì hay, làm ra sách thì tư–tưởng chuyền đi được xa, mỗi quyển sách in ra nhiều người đọc được, mà không đọc khi này, đọc khi khác, có nhãng lại có thể đọc lại được. Chữ viết mà giống tiếng nói, thì một người viết một quyển sách, in ra bao nhiêu quyển, đã hình như nhân cái miệng mình ra bấy nhiêu lần, vì mỗi người mua một quyển sách ấy, mà đọc thì cũng như là thay mình đứng mà nói. Sách chuyền được đi nhiều tư–tưởng mới càng ngày càng rộng ra được, bàn soạn mỗi ngày một rành mạch ra, vì hễ có ít người xem tất ít người bàn soạn nhời nói của mình. Người làm sách ít khi gặp người bẻ bác thì nghĩ cũng không được chín bằng người viết ra một câu vạn ức con mắt nhìn vào, bẻ bai thóc mách”.
Tâm sự trên đây của Nguyễn Văn Vĩnh từ hơn 100 năm trước, đủ thấy cái tâm và cái nhãn quan xã hội thôi thúc con người này đến mức nào trong cuộc vật lộn với tiếng Việt và tìm cách nâng cao nền dân trí xã hội. Chúng ta có thể xác minh những tư tưởng và ý thức này của Nguyễn Văn Vĩnh cụ thể hơn khi xem lại việc ông cho ra đời tờ báo chữ Quốc ngữ đầu tiên ở Bắc kỳ - Đăng cổ Tùng báo - số đầu tiên ra ngày 28/3/1907 ở Hà Nội với lời tâm sự: “…Nước Nam xưa nay vẫn có tiếng nói, mà tiếng Annam lại hay được một điều là cả nước nói có một thứ tiếng, chữ Mán, Mọi ở nơi rừng núi không kể. Nhưng vốn chỉ có tiếng nói, không có chữ viết, đến khi học chữ Tàu rồi mới lấy chữ Tàu ghép ra thành một lối riêng, gọi là chữ Nôm. Chữ Nôm tuy viết quấy quá cũng thành ra giạng chữ, nhưng không có mẹo mực gì, ai muốn viết thế nào thì viết, thường phải cao đoán mới đọc được thông…Bây giờ nhờ có người phương Tây đến, bày ra chữ Quốc ngữ, chắp vần theo như chữ các nước phương Tây; có mẹo mực, ba là ba, bốn là bốn, không thể sai được mà học dễ biết là bao nhiêu! Sáng ý thì chỉ vài ngày, ngu đần thì trong một tháng cũng phải thông…”.
Cuộc đời lao động với con chữ và báo chí của Nguyễn văn Vĩnh kéo dài đúng 30 năm (1906 – 1936), với những tháng ngày mê mải trong quyết tâm: dân ta, nói thế nào phải viết như thế!
Chữ ta không thua kém gì trong việc thể hiện và chuyển hóa những tinh hoa tinh thần trong các tác phẩm văn học kinh điển của thế giới nhân loại, cho nên Nguyễn Văn Vĩnh đã dịch không biết cơ man nào các tác phẩm của văn hóa Pháp, Trung Quốc và Việt Nam. Chỉ cần nhìn vào 3 công trình dịch thuật tiêu biểu của Nguyễn Văn Vĩnh, chúng ta đủ hiểu và có cơ sở để đánh giá cũng như hình dung ra lý tưởng và tài năng của một con người đối với ngôn ngữ mẹ đẻ và sự hiểu biết các ngôn ngữ khác, đó là các tác phẩm: “Tam Quốc chí diễn nghĩa” - 1909, từ Hán văn ra Quốc ngữ; “Những kẻ khốn nạn” - 1926, từ Pháp văn ra Quốc ngữ và “Kim Vân Kiều truyện”, từ chữ Nôm ra Quốc ngữ năm 1913, ra Pháp văn từ cuối những năm 20 đến giữa những năm 30 của thế kỷ trước. Bằng chứng này đã chứng minh một cách hùng hồn giá trị thực của tiếng Việt, tuyệt nhiên không thể như nhận định của một số quan cai trị người Pháp và cả của giáo sư Nguyễn Văn Trung trong tác phẩm “Chữ, văn Quốc ngữ thời kỳ đầu Pháp thuộc”. Để có được những thành quả rực rỡ trong việc làm giàu có tiếng Việt, suốt quá trình dài, Nguyễn Văn Vĩnh đã đau đáu với nhận thức: “Nước Nam ta bị mất vì những trí thức nho học chỉ biết làm văn chương Tàu. Chúng ta cố gắng đừng để thành những trí thức mới chỉ biết làm văn chương Tây” (5).
***
Nhìn lại 30 năm lao động và hoạt động không ngừng nghỉ của Nguyễn Văn Vĩnh trong lĩnh vực văn hóa Việt Nam, bằng những bài báo đầu tiên viết chữ Quốc ngữ 1907 đến những tác phẩm kinh điển của thế giới in bằng chữ Quốc ngữ, làm dấy lên cả một cao trào viết và sử dụng chữ Quốc ngữ thập niên 20 và 30 của thế kỷ trước, sinh ra cả một nền văn học chữ Quốc ngữ. Chúng ta không thể không xác nhận những đóng góp lớn lao của Nguyễn Văn Vĩnh đối với nền văn học chữ Quốc ngữ, đặc biệt trong bối cảnh xã hội Việt Nam đầu thế kỷ 20 đang vật lộn để hình thành một nền văn hóa của riêng mình, vừa thoát ra khỏi ảnh hưởng của chế độ phong kiến, vừa phải uốn mình tránh sự áp đặt của chế độ thực dân kiểu cũ.
---------------------------
* Theo lời tựa bản dịch Tam Quốc chí diễn nghĩa 1909.
1. Nguyễn Văn Trung, giảng viên đại học của chế độ Việt Nam Cộng hòa, sau 1975 di tản và định cư tại Canada.
2. Bài phát biểu của Giáo sư Nguyễn Huệ Chi tại hội thảo “Nguyễn Văn Vĩnh và hành trình chữ Quốc ngữ“ do Quỹ Văn hóa Phan Châu Trinh và NXB Tri Thức tổ chức tại Hà Nội ngày 17/2/2012.
3. Cách đặt vấn đề của cố giảng viên Học viện Báo chí tuyên truyền Trần Hòa Bình. Sách “Báo chí – Những điểm nhìn từ thực tiễn” - NXB Văn hóa Thông tin Hà Nội, năm 2000.
4. Các giáo sỹ phương Tây gồm nhiều quốc tịch như Bồ Đào Nha, Tây Ban Nha, Italia,….
5. Câu nói này được in nhiều lần trên báo “L’Annam Nouveau “của Nguyễn Văn Vĩnh 1931-1936.
(Theo Tia sáng)
Đăng ký nhận bản tin
Đừng bỏ lỡ những tin nhắn ưu đãi độc quyền dành riêng cho bạn