TT - Thế là sau các cuộc phiêu lưu cùng một chàng nam tước suốt đời chân không chạm đất (Nam tước trên cây), một vị tử tước thân chia làm hai nửa (Tử tước chẻ đôi), người đọc Việt Nam lại có dịp diện kiến một nhân vật kỳ lạ không kém - một hiệp sĩ không hiện hữu trong tác phẩm cùng tên của nhà văn Ý Italo Calvino.

Sách do Nhã Nam và NXB Văn Học ấn hành - Ảnh: Minh Đức

Hiệp sĩ không hiện hữu là cuốn thứ ba và là cuốn cuối cùng trong bộ sách Tổ tiên của chúng ta của Calvino được dịch ra tiếng Việt, vẫn do Vũ Ngọc Thăng. Với cuốn sách này, một lần nữa người đọc Việt Nam có dịp được trở về một châu Âu thời Trung cổ, để đắm mình trong không khí huyền hoặc của một thứ văn chương uyên nguyên và khinh khoái.

Tương tự hai tác phẩm trước, Hiệp sĩ không hiện hữu được xây dựng trên một ý tưởng độc đáo: trong đoàn quân của hoàng đế Charlemagne lừng danh có một vị hiệp sĩ hiện diện nhưng không hiện hữu. Dưới bộ áo giáp trắng toát lúc nào cũng lấp lánh của vị hiệp sĩ này đơn giản là chẳng có một thân xác nào. Ðể cho sự thể thêm trớ trêu, hiệp sĩ được nhà vua tặng cho một người hầu luôn tưởng mình là một cái gì đó khác: vịt, ếch, cá, dê hay thậm chí phomát, vì một lẽ anh này, ngược lại với hiệp sĩ, hiện hữu nhưng không hề hiện diện.

Một người đọc quan tâm đến nghệ thuật tiểu thuyết hẳn sẽ nhặt ra được từ cuốn này (cũng như từ Nếu một đêm đông có người lữ khách) những quan niệm về tiểu thuyết. Nếu không quan tâm đến nghệ thuật tiểu thuyết thì có thể suy ngẫm về hai mặt đối lập hiện hữu - hiện diện. Gần cuối sách, có nhân vật nói: “Ngay chuyện hiện hữu cũng phải học” (tr.213). Quả là thế, nếu như muốn hiện hữu là một việc có ý nghĩa. Bằng không, hiện hữu đấy mà cũng như không. Còn nếu không quan tâm đến nghệ thuật tiểu thuyết cũng không ưa suy ngẫm, có thể đọc Hiệp sĩ không hiện hữu đơn giản để thưởng thức nụ cười mang nhãn hiệu Calvino - một nụ cười vừa giễu cợt nhẹ nhõm vừa mang dáng vẻ thông thái 
của một nhà hiền triết.

Một tiểu thuyết chiều người đọc đến thế, còn mong gì hơn!

LÂM VŨ THAO