Đại Học Humboldt 200 Năm (1810-2010): Kinh Nghiệm Thế Giới Và Việt Nam

Giới thiệu sách

 

 

Về tác phẩm:

 

Năm 2010 kỷ niệm một sự kiện có ý nghĩa trong lĩnh vực giáo dục đại học: Đại học Humboldt tròn hai trăm năm tuổi, 1810 - 2010. Một số người Việt Nam trong và ngoài nước quan tâm đến giáo dục đại học đã bàn bạc nhau và kêu gọi các nhà khoa học, nghiên cứu Việt Nam cùng làm số Kỷ yếu Humboldt 200 năm.

Đại học Humboldt (Berlin, Đức) là Bà Mẹ của đại học hiện đại thế giới. Nền đại học hiện đại thế giới, từ châu Âu, Hoa Kỳ, đến Nhật Bản, châu Á… đều mang dòng máu này trong người. Nói đến đại học hiện đại, cộng đồng học giả thế giới không thể không nghĩ đến cái tên Wilhelm von Humboldt (1767-1835) là nhà cải cách đại học và giáo dục của Phổ thế kỷ thứ 19, và những nguyên lý của ông đặt ra cho Đại học Berlin được thành lập năm 1810 trong tinh thần khai phóng và khoa học để giải phóng sự kìm hãm và trì trệ trí thức của nước Phổ ở thế kỷ thứ 18.

Qua tập kỷ yếu này, các nhà khoa học, học giả muốn đi tìm lại nguồn gốc lịch sử của đại học thế giới, và của Đại học Humboldt, đặc biệt là các nguyên lí của đại học này, sự ra đời và khung cảnh lịch sử hết sức ý nghĩa của nó, để hiểu nhiều hơn sức mạnh và nguồn cảm hứng của nó có thể truyền đi xa, về ảnh hưởng lớn lao của nó lên đại học thế giới, đặc biệt lên đại học Hoa Kỳ, và về hệ thống đại học hàng đầu này, tìm hiểu sứ mệnh và đóng góp xã hội của đại học, cũng như sẽ đề cập một số khó khăn của nền đại học thế giới hiện nay, và nhìn lại đại học Việt Nam, những gì trong khả năng và trong một thời gian rất hạn chế có thể làm được trong kỷ yếu này. Không thể xây dựng đại học hiện đại, nếu không có ý thức sâu sắc về vai trò lịch sử, và ý niệm về ‘hình dáng’ của nó.

 

 

 

 

 

 

Đôi dòng về tác giả:

 

Kỷ yếu có một Ban chủ biên giàu nhiệt tình và mong muốn thể hiện đề tài rất có ý nghĩa này: như Ngô Bảo Châu (Chicago), Pierre Darriulat (Hà Nội), Cao Huy Thuần (Paris), Hoàng Tụy (Hà Nội), Nguyễn Xuân Xanh (TP HCM), Phạm Xuân Yêm (Paris), và một Ban tư vấn gồm Bùi Trân Phượng, Chu Hảo, Bùi Văn Nam Sơn, Nguyễn Minh Thọ, Trương Văn Tân, Trịnh Xuân Thuận, Vũ Quang Việt....

Kỷ yếu được đông đảo nhà khoa học trong và ngoài nước tham gia như Ngô Bảo Châu, Cao Huy Thuần, Pierre Darriulat, Hoàng Tụy, Phạm Xuân Yêm, Bùi Văn Nam Sơn, Lâm Quang Thiệp, Nguyễn Văn Hiệu, Trương Văn Tân, Nguyễn Văn Tuấn, Trần Hữu Dũng, Nguyễn Minh Thọ, Trần Nam Bình, Nguyễn Đức Hiệp, Huỳnh Như Phương… Ngoài ra còn có một số học giả nước ngoài như Richard C. Levin (Yale), Gerhard Casper (Stanford), Philip G. Altbach (Boston), Qiang Zha (York, Toronto), Shing-Tung Yau (“Hoàng đế toán học” của Harvard)… tham gia với một sự quan tâm lớn bằng cách cho phép đăng lại bằng tiếng Việt các bài viết còn rất mới và rất có giá trị nhận thức của họ liên quan đến những đề tài đại học thế kỷ 21, đại học châu Á, tình hình giáo dục tại các quốc gia đang phát triển, hay vấn đề tự do hàn lâm tại Trung Quốc.

 

 

 

 

*****

 

 

Điểm nhấn

 

“Một đặc điểm của các thể chế khoa học cao là xem khoa học luôn luôn là những vấn đề chưa hoàn toàn được giải quyết, do đó không ngừng được nghiên cứu tiếp… Một khi người ta chấm dứt việc đi tìm tri thức khoa học, hay tự nghĩ rằng khoa học không cần được tạo ra từ chiều sâu của tinh thần, mà chỉ cần được thu thập xếp hàng dài, thì lúc đó tất cả sẽ mất mát một cách không gì cứu vãn được, và mãi mãi biến mất; mất mát cho khoa học, và nếu điều này tiếp tục lâu dài, khoa học sẽ biến mất đến độ chỉ để lại một ngôn ngữ như cái vỏ rỗng, và mất mát cho nhà nước.” (Wilhelm von Humboldt)

“Từ trải nghiệm tôi đã hiểu ra rằng, môi trường khoa học lành mạnh là điều kiện tiên quyết cho sự trưởng thành của các nhà khoa học trẻ. Môi trường khoa học lành mạnh chính là nơi học thuật và đạo đức trong học thuật luôn được xếp vị trí đầu tiên cùng với sự bình đẳng giữa các nhà khoa học không phân biệt già trẻ, cũng như sự tự do tuyệt đối trong nghiên cứu khoa học.” (Ngô Bảo Châu)

“Nếu ai có hỏi tôi biện pháp gì đột phá có thể nâng cao chất lượng đại học Việt Nam, tôi không chút ngập ngừng trả lời ngay đó là: sửa đổi chế độ lương cực kỳ phi lý, bất công, vô hiệu quả.” (Pierre Darriulat)

“Sau những thông tin cho thấy rõ sự tụt hậu nặng nề đến mức xấu hổ của các đại học Việt Nam so với các đại học Thái Lan, Malaysia, Singapore, chúng ta mới bắt đầu đặt ra nhiệm vụ nghiên cứu khoa học cho các đại học. Nhưng thật đáng tiếc, nói nhiều, bàn nhiều, hô hào nhiều nhưng chỉ làm lấy lệ… May thay giải thưởng Fields của Ngô Bảo Châu đã thổi một luồng gió mới vào bầu không khí ẩm đạm đó.

Không giải quyết ổn thoả cái nghịch lý lương/thu nhập này mà để nó tự phát chi phối đời sống đại học thì coi như gác lại vô thời hạn cái mục tiêu sang trọng tiến lên đẳng cấp quốc tế vào năm nọ năm kia trong vài thập kỷ tới.” (Hoàng Tuỵ)

 

 

 

 

 

 

*****

 

 

 

MỤC LỤC

 

 

 

Lời nói đầu

 

Kỷ yếu Humboldt hay là Tìm lại nguồn gốc của đại học

 

 

Trương Văn Tân

 

Lại lỡ một chuyến tàu - Lá thư gửi Ban chủ biên

Việt Phương

“Bàng hoàng khi bước vào đại học”

 

 

Phần I

 

 

 

LỊCH SỬ

 

 

 

Nguyễn Xuân Xanh

 

Đại học. Lịch sử một ý tưởng

 

 

Cao Huy Thuần

 

Humboldt 1810: Giữa hai tự do

 

 

Bùi Văn Nam Sơn

 

Lý tưởng giáo dục Humboldt - Mô hình hay huyền thoại?

 

 

Werner Jaeger

 

PAIDEIA hay là Giáo dục Hy Lạp

 

 

Wilhelm von Humboldt

 

Tinh thần và cơ cấu tổ chức của các thể chế khoa học cao ở Berlin

 

 

Phần II

 

 

 

TỔNG QUÁT

 

 

 

Nguyễn Quang Riệu

 

Phát triển và giảng dạy ngành khoa học vũ trụ

 

 

Lê Đình Thắng

 

Khoa học dịch vụ

 

 

Nguyễn Minh Thọ

 

Những thách thức mới

 

 

Ngô Việt Trung

 

Hệ thống các viện nghiên cứu khoa học và công nghệ ở Đức

 

 

Tôn Thất Nguyễn Thiêm

 

Thượng nguồn và Hạ nguồn của hệ thống giáo dục đào tạo

 

 

Phần III

 

 

 

HOA KỲ - CANADA

 

 

 

Vũ Quang Việt

 

Đại học Hoa Kỳ

 

 

Vũ Quang Việt

 

So sánh đại học Hoa Kỳ và Việt Nam

 

 

Lâm Quang Thiệp

 

Humboldt, Hoa Kỳ và Đại học Việt Nam

 

 

Vannevar Bush

 

Khoa học: biên giới vô tận

 

 

Nguyễn Hải

 

Tổng quan về hệ thống giáo dục Canada

 

 

Frank T. Rhodes

 

Tạo dựng Tương lai

 

 

Phần III

 

 

 

AUSTRALIA - NHẬT BẢN

 

 

 

Phạm Việt Hưng

 

Nền khoa học Australia: Một kim tự tháp vững chắc!

 

 

Trần Nam Bình & Nguyễn Đức Hiệp

 

Tinh thần Humboldt trong các đại học Australia

 

 

Lê Thành Nghiệp

 

Hiện trạng giáo dục và nghiên cứu tại các đại học Nhật Bản

 

 

Phần IV

 

 

 

TRUNG QUỐC

 

 

 

Charles Day

 

Vật lý ở Trung Quốc

 

 

Shing-Tung Yau

 

Khoa học và Công nghệ ở Trung Quốc

 

 

Qiang Zha

 

Tự do hàn lâm và trí thức Trung Quốc

 

 

Box 1

 

Các trở ngại trên con đường chuyển hóa các

Viện Đại học của Trung Quốc

 

 

Hegel

 

Về Trung Hoa và Tinh thần khoa học

 

 

Phần V

 

 

 

VIỆT NAM

 

 

 

Ngô Bảo Châu

 

“Môi trường đại học cần tự do tuyệt đối”

 

 

Phùng Hồ Hải

 

Bắc cầu nhỏ qua sông hung dữ

 

 

Hà Huy Khoái

 

Ngô Bảo Châu - tự hào, vui mừng, và suy nghĩ

 

 

Hoàng Tụy

 

Ba vấn đề của đại học Việt Nam hiện nay

 

 

Bùi Trọng Liễu

 

Giáo dục đại học nào cho Việt Nam?

 

 

Box 2

 

Bài học từ bóng đá cho quản lý đại học

 

 

Phạm Xuân Yêm

 

Mạn đàm về đại học Việt Nam

 

 

Pierre Darriulat

 

Chiếc búa lớn hơn

 

 

Nguyễn Văn Hiệu

 

Wilhelm von Humboldt cũng đã bén rễ ở Việt Nam

 

 

Box 3

 

Các viện IIT của Ấn Độ

 

 

Lê Xuân Khoa

 

Đại học miền Nam trước 1975. Hồi tưởng và nhận định

 

 

Trịnh Văn Thảo

 

Đại học Việt Nam từ sụp đổ đến hồi sinh. Hoàng Xuân Hãn

 

 

Minh Thư

 

Những tư tưởng lớn không mai một theo đời người

 

 

Nguyễn Xuân Xanh

 

Vũ Đình Hòe - Một nhà giáo dục nhân bản và vị nhân sinh của Việt Nam

 

 

Pierre Darriulat

 

Hồ Đắc Di. Bụt nhà không thiêng

 

 

Nguyễn Đình Trí

 

Tạ Quang Bửu với nền giáo dục đại học

 

 

Trần Hữu Dũng

 

Trí thức Việt Nam ở nước ngoài và đại học Việt Nam

 

 

Box 4

 

Vai trò đóng góp của các cộng đồng kiều dân

 

 

Huỳnh Như Phương

 

Vấn đề con người trong nhà trường đại học

 

 

Nguyễn Q. Thắng

 

Quốc Tử giám Việt Nam

 

 

Nguyễn Hải

 

Một số chuyện linh tinh về giáo dục đại học Việt Nam

 

 

Vũ Hà Văn

 

Con số 20.000

 

 

Đại học Hoa Sen

 

Những người trẻ tuổi mong đợi gì ở các trường đại học?

 

 

Nguyễn Văn Tuấn, Phạm Thị Ly

 

Vai trò của đại học trong nền kinh tế tri thức ở Việt Nam

 

 

Nguyễn Văn Tuấn

 

Tiêu chuẩn chất lượng giáo dục đại học

 

 

Hà Dương Tường

 

Kiểm định chất lượng giáo dục Việt Nam

 

 

Nguyễn Văn Tuấn

 

Giáo dục đại học Việt Nam và Thái Lan

 

 

Giáp Văn Dương

 

Triết lý giáo dục: Cần hay không?

 

 

PHẦN VI

 

 

 

TRƯỚC THỀM THẾ KỶ 21

 

 

 

G. Casper

 

Ưu điểm của đại học nghiên cứu tập trung. Đại học thế kỷ 21

 

 

R. C. Levin

 

Sự trỗi dậy của các đại học châu Á

 

 

P. G. Altbach

 

Thế kỷ đại học châu Á?

 

 

P. G. Altbach

 

Các đế chế Tri thức và Phát triển

----

Mời bạn đón đọc.