Lộn Tùng Phèo

 Lộn Tùng Phèo - Khám phá một Woody Allen khác lạ trong văn chương

Woody Allen có thể được biết tới nhiều hơn với vai trò đạo diễn, diễn viên Hollywood với những bộ phim làm nên tên tuổi như Annie Hall (1977), Hannah and Her Sisters (1986), Match Point (2005)… nhưng ít ai biết ông còn là một nhà văn tài hoa và thực tế đã dấn thân vào nghiệp cầm bút từ rất sớm.

Cuối thập niên 1970, Allen tham gia sáng tác cho các tạp chí như The New Yorker, New York Times…; nhiều tác phẩm trong số này đã được biên soạn trong bốn hợp tuyển mang tên Getting Even, Without Feathers - Tuyệt vọng lời, Side Effects - Lộn tùng phèo và Mere Anachy.

Ra mắt năm 1980, Lộn Tùng Phèo là tập hợp 17 tác phẩm ngắn đa dạng thể loại: từ tiểu luận, chính kịch đến truyện ngắn được sáng tác từ năm 1975 đến 1980; tất cả đều mang đậm màu sắc trào phúng dí dỏm đặc trưng của Allen. Thủ pháp nghệ thuật nổi bật xuyên suốt tác phẩm chính là "non sequitur". Đây là một từ gốc Latin với ý nghĩa: “không liền mạch, không nhất quán”.

Trong văn chương, "non sequitur" thường được sử dụng với mục đích gây hài, với đặc trưng là cách diễn đạt đứt gãy, phi lôgic, bẻ ngoặt tình huống đầy bất ngờ. Ở đó mối liên kết giữa vế sau với vế trước được giấu đi, buộc người đọc/người nghe phải tự diễn giải ý nghĩa, tự điền vào “khoảng trống” bằng vốn hiểu biết và óc suy luận của mình.

Tưởng nhớ Needleman và Kiếp đọa đày, hai tác phẩm xuất hiện đầu tiên trong Lộn tùng phèo là những minh họa xuất sắc cho lối viết trái khoáy này của Allen. Từ câu này đến câu khác, từ trang này đến trang khác dày đặc những ví dụ "non sequitur" điển hình nhất. 

Tuyệt chiêu của ông là trước tiên đưa ra một vấn đề triết lý hết sức trừu tượng, vĩ mô, rồi ngay lập tức móc ngoéo với một hình ảnh thực tế phũ phàng dường như chẳng ăn nhập gì với vế trước: “Hắn ta đang mơ, Cloquet nghĩ, còn mình sống trong thực tại. Cloquet ghét thực tại nhưng nhận ra rằng đó là chốn duy nhất kiếm được miếng bít tết ngon” hay “Sau khi suy tư nát óc, phẩm chất vẹn toàn tri thức của Needleman đã thuyết phục ông tin rằng mình không tồn tại, bạn bè ông không tồn tại, và điều duy nhất có thực là cái giấy nợ nhà băng sáu triệu Đức mã.”

Với Allen, những “khoảng trống” trong văn chương mới chính là ý nghĩa của nó. Ở điểm này ta có thể liên hệ phần nào với lý thuyết “Tảng băng trôi” nổi tiếng của nhà văn Hemingway: “Như tảng băng trôi trên đại dương bao giờ cũng chỉ nổi một phần tám trên mặt nước, nhà văn chỉ việc huy động một phần tám ‘vốn’ khi viết, còn bảy phần tám còn lại để người đọc tự tìm hiểu lấy.”

Tương tự, cách làm của Allen nếu nói kiểu hình tượng thì cũng như bày lên đống vỏ táo và cái lõi táo, rồi bắt người đọc tự tưởng tượng ra phần thịt mà ông đã giấu béng đi. Văn chương theo ông cần phải hàm súc tiềm ẩn, ý tại ngôn ngoại, kích thích và dẫn dắt người đọc vận dụng kinh nghiệm và hiểu biết để tái hiện những “khoảng trống” mà tác giả cố tình bỏ qua; theo đó ý nghĩa của câu chuyện cũng được mở rộng muôn phần.

Mua sách online tại Bookbuy.vn và nhận nhiều ưu đãi.