Cuốn sách này cũng dành cho các bậc cha mẹ đang gặp những rắc rối, mong muốn hoặc đã từng xin ý kiến tư vấn của bác sĩ tâm thần. Những kỹ năng được đề cập trong cuốn sách hết sức đơn giản và có thể áp dụng một cách dễ dàng, song khó khăn chính là ở chỗ phải duy trì nó hàng ngày. Luôn "kiên định", đối với phụ huynh điều này có nghĩa là phải tỏ ra thống nhất trong suốt quá trình thực hiện, dự đoán trước, vượt lên những khó khăn, hành động trước khi mọi thứ trở nên trầm trọng. Vậy thì tại sao không?
GIÚP TRẺ THAY ĐỔI HÀNH VI ỨNG XỬ
Phương thức thay đổi hành vi ứng xử dựa trên việc sử dụng các cách thức và chiến lược nhằm tăng tần suất lặp lại những hành vi mong muốn và giảm những hành vi không mong muốn. Những chiến lược này không chỉ bao gồm sự củng cố mang tính khích lệ (tán thưởng, khen ngợi, quyền được ưu tiên) nhằm làm tăng thêm các hành vi tích cực, mà còn bao gồm cả những biện pháp trừng phạt (tỏ ra phớt lờ hành vi của trẻ, đặt ra quãng thời gian để bình tĩnh lại, rút lại các quyền ưu tiên) nhằm giảm thiểu những hành vi không mong muốn. Sẽ là hão huyền nếu cho rằng một việc đơn giản như thưởng cho trẻ một hình đề can sau khi trẻ vừa dọn dẹp đồ chơi hay việc bắt trẻ bình tĩnh suy xét lại sau khi trẻ xô ngã cậu em trai sẽ giải quyết được vấn đề một cách triệt để. Thực hiện các biện pháp này hàng ngày sẽ đem lại những kết quả có tính dài hạn: việc thay đổi cách ứng xử đòi hỏi phải có một sự nhất quán trong cả quá trình.
Những mục tiêu của việc thay đổi cách ứng xử bao gồm:
1. Củng cố mối quan hệ giữa cha mẹ và con cái bằng cách cải thiện sự giao tiếp, sự gắn bó và thường xuyên tổng kết những điều đã làm được. Điều này thấy được phản hồi, nghĩa là trẻ nhận thức được tác động của việc mình làm đến những người xung quanh.
2. Giảm những cuộc xung đột, cãi vã và đụng độ thường ngày.
3. Thay thế một hành vi gây rối hay hành vi không phù hợp bằng một thái độ phù hợp hơn về phương diện xã hội.
Đừng quên rằng:
* Mỗi trẻ là một thực thể duy nhất, ngay cả trong một gia tộc, và không phải các cách tiếp cận giống nhau sẽ có thể cho cùng một kết quả như nhau đối với tất cả trẻ em. Lẽ dĩ nhiên, các bậc cha mẹ phải thực hiện từng bước một trước khi xác định được chiến lược phù hợp nhất cho con mình.
* Những "hành vi có vấn đề" không thể ngày một ngày hai mà có, nên cũng không thể lập tức biến mất hoàn toàn ngay từ lần đầu tiên áp dụng phương pháp dù trẻ có thể nhận thức được rằng hành vi của chúng gây ra những hậu quả tiêu cực hay tích cực. Để đạt hiệu quả, những kỹ năng thay đổi cách ứng xử phải được áp dụng trong một thời gian dài và được duy trì một cách thường xuyên.
THÁI ĐỘ CỦA NGƯỜI LỚN
Trong những gia đình có trẻ đặc biệt khó bảo, không phải hiếm gặp cảnh cha mẹ ban đầu làm ngơ trước hành vi không tốt ở trẻ hay cố gắng ngăn chặn các hành vi đó, sau đó họ đưa ra các qui định, dọa dẫm trẻ và cuối cùng tìm đến các biện pháp trừng phạt về mặt thể xác. Một số cha mẹ thậm chí còn để mặc cho trẻ như vậy. Có một đứa con khó bảo, cha mẹ có thể dễ dàng bị đẩy đến tình trạng nghi ngờ chính bản thân và tự hỏi liệu họ có phải là người cha, người mẹ tốt hay không. Kết quả: cha mẹ và con cái mâu thuẫn, oán hờn hay giận dữ, mối quan hệ giữa cha mẹ và con cái bị phá hỏng. Đó chính là lúc cha mẹ cần phải tìm ra cách xử sự thích hợp đối với trẻ trước khi mối quan hệ này thực sự bị sụp đổ.
Người lớn cần nhìn lqại cách xử sự của mình.
Chắc chắn hành vi của người lớn ảnh hưởng đến hành vi của con em mình. Vì vậy, cha mẹ có thể tác động đến hành vi ứng xử của trẻ bằng cách thay đổi chính hành vi bản thân mình, và cần dự đoán trước một số những tình huống có khả năng gây khó khăn.
Các phụ huynh hãy đặt những câu hỏi sau:
* Mình đã dành đủ thời gian cho con hay chưa? Liệu mình có chắc chắn là đã dành thời gian chỉ có mình với con để thể hiện sự quan tâm nhất mực tới nó, đồng thời để con có thể nói về những chủ đề mà nó muốn và thực sự lắng nghe con hay chưa?
* Liệu mình có khả năng bằng thái độ để chỉ cho con thấy hành vi mà mình muốn con làm theo hay không?
* Trong cách ứng xử của con, mình có khả năng nhận biết những hành vi tích cực (dọn dẹp đồ chơi, âu yếm anh chị) và mình có khuyến khích những hành động đó bằng cách cười với con hay khen ngợi con không?
* Mình có thể đồng ý cho con hưởng một số quyền ưu tiên hay những hình thức khen thưởng nào khác khi con tuân thủ các qui tắc của gia đình không? Con mình có nhận được tiền tiêu vặt hay tiền thưởng cho việc tham gia vào các công việc dọn dẹp nhà cửa hay không?
* Khi vi phạm các qui định do cha mẹ đặt ra hoặc có hành vi không phù hợp, con mình có phải chịu hậu quả (cần thời gian để suy xét mọi việc hoặc bị cắt bỏ những quyền ưu tiên) hay không?
Nếu như bạn trả lời "có" ở một hoặc nhiều câu hỏi trên, có nghĩa rằng biện pháp can thiệp hành vi này đã trở thành một phần trong cách xử sự của bạn, và rằng dù cố ý hay không thì bạn cũng đã sử dụng các kỹ năng thay đổi hành vi ứng xử. Bạn nên nhớ rằng việc áp dụng những kỹ năng này không bao giờ là quá muộn.
Tạo ra một cách ứng xử thích hợp.
Kiểm soát được các phản ứng của bản thân là một trong những chìa khóa thành công. Muốn thay đổi cách ứng xử của trẻ thì đầu tiên, bạn cần phải biết kiểm soát hành vi của chính mình, nghĩa là:
- Hạn chế các cảm xúc oán giận, hờn dỗi, dọa nạt, trách móc... bởi tất cả những gì xảy ra thì đã xảy ra rồi.
- Bỏ cách nói lấp lửng, không kéo dài việc trừng phạt và dọa dẫm một cách không cần thiết.
- Kiểm soát các khó khăn bằng nhiều biện pháp khác nhau, nhưng phải giải quyết một cách nhất quán và kiên định.
- Duy trì sự thống nhất trong các hành vi của mình, không thay đổi tùy theo từng tình huống hoặc không mâu thuẫn khi gặp cùng một vấn đề.
- Kiểm soát, phản ứng, tha thứ, lãng quên, và lại kiểm soát, phản ứng, tha thứ, lãng quên...
- Hiểu, lắng nghe, giải thích, tranh luận.
- Khen thưởng ngay lập tức, tại chỗ, không chờ đợi, không để đến ngày hôm sau.
- Giữ lời hứa cả về việc khen thưởng cũng như việc trách phạt.
- Đưa ra những biện pháp mới, thử nghiệm chúng hàng ngày.
- Chọn ra những biện pháp hiệu quả nhất, những biện pháp mang lại kết quả tốt nhất trong các lần thử nghiệm.
- Tiến hành các biện pháp một cách đều đặn hàng ngày, không bao giờ được nản chí. Tính kiên trì là điều bắt buộc phải có.
- Bắt đầu lại cho đến khi có được kết quả hoặc một tia hi vọng tiến bộ.
Hai ví dụ dưới đây minh họa cho việc cha mẹ sử dụng sai các biện pháp thay đổi hành vi ứng xử. Chúng minh họa cho việc không tôn trọng nguyên tắc về sự nhất quán, nguyên tắc đó phải là kim chỉ nam trong thái độ của cha mẹ.
J Cyril, 9 tuổi, và mẹ đã thống nhất như sau: vì cậu bé hết sức khổ sở khi phải ngồi yên trên ghế trong bữa ăn tối nên cậu sẽ được thưởng nếu như cậu có thể làm được điều đó. Mẹ của Cyril hứa là sẽ chơi cùng cậu một trò chơi ngay sau khi bữa ăn kết thúc. Buổi tối đầu tiên, cậu bé ngồi yên trên ghế của mình. Ngay sau bữa ăn, mẹ và cậu cùng chơi một trò chơi mà cậu bé tự chọn. Buổi tối thứ hai cũng diễn ra như vậy. Buổi tối thứ ba, Cyril ngồi yên trên ghế trong suốt bữa ăn. Tuy nhiên, mẹ cậu nghĩ rằng cậu bé đã chứng tỏ là trên thực tế, cậu có thể ngồi yên hai buổi liền, trong khi bà có nhiều việc khác phải làm, bà đã chọn cách thay đổi kịch bản. Kết quả: không có phần thưởng và cậu bé bực tức vì không hiểu gì cả.
Như vậy, thái độ không nhất quán không những không khuyến khích hành vi tích cực như mong đợi mà còn làm cho việc áp dụng các hệ thống nhằm củng cố hành vi ứng xử khác gặp nhiều khó khăn hơn. Trên thực tế, biện pháp khen thưởng chỉ có thể có hiệu quả nếu như nó được thực hiện theo trình tự chính xác về mặt thời gian. Trẻ phải được khen thưởng trong một khoảng thời gian ngắn ngay sau khi có hành vi tích cực, không nên hủy bỏ việc khen thưởng hay hoãn lại sau, điều này có thể khiến niềm tin của trẻ dành cho cha mẹ trở nên xáo trộn và không được rõ ràng. Đứa trẻ được khen thưởng đúng lúc sẽ có cảm giác yên tâm, cũng như một đứa trẻ bị phạt hiểu được lý do vì sao. Ngược lại, việc một đứa trẻ không được khen thưởng hay bị phạt mà không hiểu vì sao mình bị phạt có thể gây ra một tâm lý bấp bênh, thậm chí là lo lắng và có thể là nguyên nhân của tâm trạng bất an hay cảm giác mất niềm tin vào người lớn.
J Jonathan, 6 tuổi, đánh em gái Léa, 4 tuổi mỗi khi cậu cảm thấy mệt mỏi. Mẹ của Jonathan quyết định rằng, từ nay, nếu mỗi lần Jonathan đánh em gái thì cậu sẽ bị nhốt ra ngoài hành lang. Lần đầu tiên sau khi hành động này lập lại, mẹ áp dụng hình phạt như đã nói để cậu bé nhận ra sai lầm. Cậu bé không chịu ở ngoài hành lang và chạy khắp nhà. Mẹ túm lấy tay để kéo cậu bé ra ngoài hành lang, nhưng vô ích. Sau 15 phút đôi co, cuối cùng, mẹ Jonathan đành chịu thua và quyết định tạm thời không áp dụng hình phạt đó với cậu. Bà tuyên bố với con trai là nếu lần sau còn đánh em gái thì cậu sẽ thấy bà áp dụng biện pháp cứng rắn như thế nào.
Mẹ của Jonathan đã không thi hành hình phạt sau khi tuyên bố.
Kết quả: Cuối cùng, đứa trẻ cho rằng nó đã đúng khi ứng xử như vậy và củng cố thêm ý tưởng không vâng lời và không tôn trọng những yêu cầu của cha mẹ.
Nhà sách online Bookbuy mời các bạn đón đọc!
NHẬN XÉT CỦA KHÁCH HÀNG
Chưa có đánh giá