Vượn Trần Trụi

Vượn trần trụi : Cái nhìn thấu suốt về loài người và xã hội

Giới thiệu trên Người Lao động ngày 15/12/2010

(LĐO) - "Vượn trần trụi" là tên chung bộ ba tác phẩm của Desmond Morris với mục đích rõ ràng: nghiên cứu dưới góc độ động vật học về con vật người.
 

Con người với tư cách là loài thống lĩnh Trái đất từ xưa đã có xu hướng thần thánh hóa nguồn gốc bản thân. Ngay cả khi đã chấp nhận loài người do loài vượn tiến hóa mà thành thì việc nhìn thẳng và phân tích mổ xẻ vấn đề này một cách “trần trụi” vẫn không dễ chấp nhận.

Vào thời điểm ra đời năm 1967, cuốn sách đã tạo nên một cú sốc lớn nhưng từ đó đến nay đã có hơn 10 triệu bản Vượn trần trụi được bán trên toàn thế giới. Quãng thời gian hơn 40 năm có thể khiến chúng ta bớt rụt rè hơn khi đề cập đến bản tính sinh vật của mình, nhưng không có nghĩa là bản tính đó đã thay đổi chút nào.

Vượn trần trụi là một bảng tổng kết khái quát, nhưng cũng chi tiết đến tận cùng, khi so sánh song song con vượn và con người. Thực tế, vượn trần trụi vẫn là loài vượn, đã sống và phát triển trên Trái đất cùng với các sinh vật khác, dù đã trở nên thông minh hơn cả và xây dựng được lớp vỏ bọc tinh vi hơn cả, nó vẫn được thúc đẩy bởi các tham vọng và nỗi sợ hãi từ cổ xưa. Những điểm mà chúng ta tự hào như làn da, khuôn mặt, tiếng nói hay dáng người đều xuất hiện vì sự sinh tồn. Sự biến mất của bộ lông cũng liên quan mật thiết đến sinh tồn: vệ sinh, sưởi ấm, kích thích tình dục… Thậm chí con người đã bỏ đi những ưu điểm của loài vượn để tiến hóa nhanh hơn. Sự trả giá cũng là phần thưởng, và khó khăn sẽ dẫn tới những tiến bộ vượt bậc.
 

Không hề bị sao lãng bởi sự lãng mạn hóa khi nhìn nhận về con vượn trần trụi, Desmond Morris chỉ ra rằng các hành vi kết đôi, giao phối, nuôi nấng con cái, khám phá, tranh đấu… về cơ bản không khác về mục đích và cách tiến hành so với loài vượn thông thường. Ngay cả tiếng khóc, tiếng cười, những âm thanh, tín hiệu cơ bản nhất, chuyển động cơ bản nhất cũng như những mục tiêu lớn nhất của đời sống đều không thay đổi quá nhiều qua suốt hàng triệu năm.

Việc so sánh song song con người và con vượn làm nổi bật những nét thú vị và bất ngờ. Chúng ta thường tò mò trước những thứ bất thường, nhưng điều bình thường nhất là cơ thể là thói quen sinh hoạt của chính chúng ta lại tạo ra sự ngạc nhiên to lớn, nếu nhìn nhận một cách thấu đáo.

Mặc dù là nghiên cứu khoa học, nhưng "Vượn trần trụi" không hề khô khan, nặng nề, khó hiểu. Thông qua một loạt các ví dụ hài hước và xác đáng, Desmond Morris tạo nên một cuốn sách dành cho mọi tầng lớp và lứa tuổi. Những sự thật hiển nhiên và lối tiếp cận bình đẳng giữa con vượn và con người cho thấy không có gì cao quý vượt bậc trong những thành tựu mà con người tự hào: lập gia đình, đấu tranh để vươn lên, làm nghệ thuật, sáng tạo khoa học… Tất cả chỉ là để thỏa mãn các xung động nguyên thủy của loài vượn. Tuy nhiên, cũng không có gì giống với sự hạ thấp trong cách tiếp cận đó. Con người cần hiểu rõ bản thân mình, như một loài vượn trần trụi dũng cảm, không có yếu tố thần thánh và không có mục đích siêu nhiên, rời bỏ những khu rừng địa đàng của loài vượn để lựa chọn chinh phục mặt đất, xây dựng nên những gì chúng ta đang có ngày nay.